Balık Vadisi

Türkiyemizde bulunan mersin baliklari ve hakkinda bilgiler.Ögrenmek ve faydalanmak icin okumanizi tavsiye ederim.
Acipenser sturio )

Karadeniz'de ve buraya dökülen nehirlerde yaşayan boyları 120 – 300 cm. ve 300 kg.’ a kadar olabilen, yumuşakçalar ve küçük kabuklularla beslenen ve 100 yılın üstünde yaşayabilen bir balıktır. Kolan balığı da denir. Cinslerine göre erkekleri 6 – 12, dişileri 8 – 15 yaşlarında cinsel olgunluğa erişip 800 000 – 2 500 000 yumurta verir. Kış aylarını 150 m. derinliklerde geçirip, Mart ayı başında tek veya sürüler halinde 12 C – 18 C deki sularda nehir ağızlarına girerek yumurtalarını dökerler. Yavrular 8 – 10 ay sürede 6 – 15 cm. ye ulaşınca denize çıkarlar. Eti çok lezzetli olduğu gibi, yumurtasından en kıymetli deniz ürünü olan siyah havyar elde edilir. Bu nedenle ekonomik değeri çok yüksektir. Rus Mersini, Karaca ve Mersin Morinası olarak adlandırılan türleri de vardır.

Ekolojik Özellikleri

Mersin balıkları tatlı sularda üreyip denizlerde beslenen (anadrom) balıklar
grubundandır. Az tuzlu denizler, tuzlu okyanus sularından milli nehirlere, serin göllere ve
ırmaklara kadar, çok değişik su şartlarına girebilmekte ve adapte olabilmektedirler.
Kuzey yarım kürede mutedil ve nispeten serin denizlerin 150 metreye kadarki
sahillerinde ve bu denizlere bağlı iç sularda yaşayan ekonomik balıklardır. Kıkırdak iskeletli
(Chondrostei) takımına giren mersin balıkları Acipenseridae ailesine mensupturlar.
Genellikle etçil olup balık, eklembacaklı ve kabuklularla beslenirler. Karadeniz’de bol
miktarda bulunurlar.

Biyolojik Özellikler Hakkinda Bilgi

Mersin balıklarında vücut köpek balığına benzemektedir. Kuyruk yüzgecinin üst
parçası uzamıştır. Yani heteroserk kuyruk tipi vardır. Yüzgeçler kıkırdak ışınlarla
desteklenmiştir. Genellikle sırt tarafları koyu esmer, boz veya siyaha yakın olup yan tarafları
biraz daha açık renktedir. Karın tarafları ise beyaz ve yer yer gümüş parlaklığı gösterir.
Burun uzamış, ağız yuvarlak, dişsiz, aşağı bakışlı ve bir nevi hortum seklindedir. Ağız
önünde ve burun uzantısının altında, enine bir çizgi üzerinde aşağıya sarkık dört adet bıyık
bulunur. Bıyıklar bazı türlerde düz, yuvarlak, bazı türlerde üzerlerinde küçük püsküller (ince
kıllar) taşırlar. Gerek bu özellikleri, gerekse bıyıkların yönleri türlerin ayırımında bir
kriterdir. Baş kemiksi bir deriyle zırh şeklinde kaplanmıştır. Kuyruk yüzgecinin üst parçası
uzamıştır. Sırtta bir, yanlarda birer ve karında iki sıra olmak üzere beş sıra kemik plakaları
bulunur Yüzgeçler kıkırdak ışınlarla desteklenmektedirler.

Üremeleri Hakkinda Bilgi

Mersin balıkları hayatlarının büyük bir kısmını denizlerde geçirirler. Denizde cinsi
olgunluğa eren mersin balıkları, kışı genellikle denizin az derinlikteki sahillerinde
geçirdikten sonra, ilkbahar başlarında şubat-mart aylarından itibaren nehirlere girerek, eylüle
kadar yumurtlamak üzere kaynaklara doğru ilerlerler. Nehirlere erken girenler mayıs ayı
içerisinde yumurta bırakarak tekrar denize dönerler. Geç olarak, yani haziran-temmuz
aylarından itibaren nehirlere girenler ise o yıl yumurtlamayıp gelecek yılın ilkbaharında
yumurtlarlar.
Yumurtlama nehirlerin 2-10 m derinliklerinde, hızlı akıntılı, tabanı çakıllı olan
yerlerde, 12-17°C’de olur. Türlere göre çapı 2-4 mm, rengi koyu-griden siyaha kadar
değişen, yapışkan bu yumurtalar tabandaki çakıl ve taşlara tutunurlar. Su sıcaklığı ve türlere
göre değişmek üzere, 3-10 gün içerisinde (yaklaşık 90 gün derece), 9 mm boyundaki larvalar
çıkar. Bu larvalar ilk bakışta kurbağa larvalarını andırırlar. Su sıcaklığına bağlı olarak,
günde keseleri absorbe edilen yavrular zooplanktonlarla beslenmeye başlarlar. Daha sonra
sinek larvaları, kurtlar ve yumuşakçalarla beslenirler. Haziran sonu temmuz ortalarında 10-
15 cm boya ulaşırlar. Bu devreden itibaren denize göç etmeye başlarlar. Bazıları en çok 2 yıl
kadar tatlı sularda kaldıktan sonra denize göç ederler. Denizlerde hızlı şekilde büyüyen bu 63
balıklar cinsî olgunluğa kadar denizde kalırlar. Bu süre türlere göre değişmektedir.

Örneğin,
A. sturio L. de erkekler 7-9 yaşında ve 110-150 cm boy; dişiler 8-14 yaşında ve 120-180 cm
boyda bu olgunluğa erişirler. Buna rağmen denizlere gitmeyen, akarsu ve göllerde yaşayan,
çok az miktarı denizlerin az tuzlu bölgelerine inebilen ve tatlı su mersini olarak bilinen
mersin türü de mevcuttur (Örneğin, A. ruthenus gibi.) Mersin balıkları uzun ömürlü
balıklardır. Ortalama olarak 30-40 yıl yaşarlar. Ancak mersin türlerinin bir çoğu her yıl
yumurta vermemektedir.
Mersin balıkları ekonomik balıklar içerisinde en büyük balıklardır. Bazı türlerde
uzunluk 4 m’ye ve ağırlık 1.0-1.5 tona kadar yükselmektedir.
Mersin balıklarının beslenmelerinde sinek larvaları, kurtlar, çeşitli yumuşakçalar ve
kabuklular ağırlık kazanır. Bu yiyecekleri genellikle uzun burnu ile yumuşak tabanları
karıştırarak ortaya çıkarır ve hortum şeklindeki ağzı ile emer şekilde almaktadır. Büyük
mersin balıkları bu yiyeceklere ilaveten bazı balık çeşitlerini de yerler. Burada hamsi ve
ringa balıkları, ön sırada gelmektedir.
Karadeniz ve Hazar'da yıllık üretimi 15-16 bin ton civarında olan mersin balıklarının
genellikle yumurtlama sezonunda yakalanmaları, çok yüksek fiyatlarla pazar bulması,
akarsuların giderek kirlenmesi, akarsular üzerinde baraj ve bentlerin yapılması ve uygun
balık geçit yollarının bırakılmaması bunların neslini giderek azaltmaktadır.

Türkiye Sularında Bulunan Mersin Türleri ve özellikleri hakkinda

Mersin morinası

"Büyük mersin balığı" olarak da isimlendirilen mersin morinası (Huso huso),
Acipenseridae ailesine mensup olup bu ailenın Huso cinsindendir. Karadeniz'de bulunan ve
Türkiye deniz balıkları içinde en büyük balığı oluşturan mersin morinası 3-4 metre boy ve
1300-1600 kg ağırlığa kadar ulaşmaktadır.
Sırtı siyah, yanlar daha açık ve karın beyaz renktedir. Sırtta 11-14, yanlarda 41-52,
karında 9-11 plaka bulunur. Ağız büyük yarım ay şeklinde, alt dudak oyuntulu, burun
oldukça kısa ve küttür. Bıyıklar yassı ve yaprak şeklinde çıkıntılıdır.
Erkekler 12-14 yaşında, dişiler ise l6-l8 yaşında cinsî olgunluğa ererler. Nisan-mayıs
arasında akarsuların çakıl ve kum zeminli, 2-10 m su derinliği olan hızlı su akıntılı
yerlerinde, 12-13 0
C’de yumurtlarlar. Yumurta çapı 3.5-4.0 mm olup yumurta sayısı
550.000-1.400.000 arasında değişir. Larvalar 7-10 gün içinde çıkarlar. Her yıl yumurtlama 64
olmaz. Mersin morinası Karadeniz, Azak, Hazar, Adriyatik denizleri ile bunlara bağlı
nehirlerde yaşar. Ringa, kaya ve hamsi balıkları, kabuklu su canlıları, yumuşakçalar ve
çeşitli benthos canlılarıyla beslenir. Anadrom bir balık çeşididir.

Kolan Balığı

Diğer bir adı "Alman mersini" olan kolan balığı (Acipenser sturio) Acipenceridae
ailesinin Acipenser cinsine mensup olup, yurdumuzda genellikle Karadeniz sahili olmak
üzere, nadiren Marmara ve Ege sahillerinde de rastlanır. Çok lezzetli eti olan bu balığın
azami uzunluğu 5-6 metreye ve ağırlığı 400 kg’a kadar ulaşır ise de, yakalananların çoğunda
boy 2-3 metre, ağırlık ise 35-50 kg civarında bulunmaktadır.
Sırt gri yeşil veya kahverengi gri, yanlar biraz daha açık renkte, karın sarımsı veya
beyazdır. Sırtta 9-15, yanlarda 26-33 ve karında 9-13 arasında sayıları, değişen plakalar
bulunur. Alt dudağın ortası oyuklu, burun aşırı uzun, uç kısmı sivri, ön kısmı yuvarlaktır.
Bıyıklar pürüzsüz ve düz, ağızdan çok buruna daha yakındırlar. Atlantik Okyanusu, Kuzey
ve Doğu denizleri ile bunlara bağlı ara deniz ve akarsularda bulunurlar. Erkekler 7-9, dişiler-
8-14 yaşında cinsî olgunluğa ererler. Nisan-temmuz arasında nehirlerin çakıllı ve hızlı
akıntılı yerlerine yumurta bırakırlar. 3 mm çapında 800.000-2.400.000 arasında yumurta
yumurtlarlar. 3-6 günde ve 10 mm uzunluğunda larvalar çıkar. 1-2 yıl iç sularda kalan
yavrular daha sonra denize giderler. Beslenme sinek larvaları, yengeçler, kıl kurtları, kabuklu
yumuşakçalar ve balıklarla olur. Hızlı büyürler. 65

Çoka Balığı

Acipenseridae ailesinin Acipenser cinsine mensup olan çoka balığı (Acipenser
ruthenus), "cığa balığı" olarak da isimlendirilmektedir. Eti de çok lezzetli olan ve
yumurtalarından en lezzetli havyar yapılan bu balık, azami 1.6 kg ağırlık ve 100 cm boya
kadar ulaşmaktadır. Sırtı gri-kahverenginden beyaza kadar değişir. Karın kirli beyaz renkte
ve Sırtta 12-16, yanlarda 60-70 ve karında 10-18 plaka vardır. Alt dudağın ortası oyuklu,
burun A. sturio'dan daha uzun, daha yassı daha sivri olup hafif yukarı kıvrılmıştır. Bıyıkları
saçaklı (püsküllü) olup dıştakiler içtekilerden uzaklaşmıştır. Akarsu ve göllerde yaşar. Bir
tatlı su formudur. Denizlerin az tuzlu kısımlarında yaşayanları da vardır. Kuzey Rusya'daki
akarsular, Hazar denizi, Tuna nehri ve Türkiye'de Marmara bölgesinin Karadeniz
sahillerinde bulunur. Erkekler 5-6 yaş ve dişiler 8-9 yalında cinsî olgunluğa ererler. Mayıshaziran aylarında yumurtlarlar. 3 mm çapında 100.000-150.000 arasında yumurta bırakırlar.
Hızlı akıntılı ve tabanı çakıllı nehirlerde yumurtlarlar. 10-12°C’de 7-10 günde larvalar
çıkarlar. Sinek larvaları, böcek larvaları, salyangozlar, kurtlar, küçük yengeçler, küçük
balıklarla beslenen baliklardir.

Şip Balığı

Acipenseridae ailesinin Acipenser cinsine mensup olan şip balığı (Acipenser
nudiventris), Türkiye'de Karadeniz'de bulunan bir balıktır. Azami ağırlığı 130 kg, azami
boyu 200 cm’ye ulaşan bu balığın, yakalananlarda ağırlık genellikle 70-80 kg, boy ise 100-
150 cm civarındadır.
Sırtı siyah, yanlar daha açık ve karın beyaz renktedir. Sırtında 11-17 yanlarda 56-66
ve karında 10-16 arasında sayıları değişen plakalar mevcuttur. Alt dudağının ortası biraz
oyukludur. Küçüklerde sivrileşmiş yaşlılarda biraz daha kütleşmiş burun vardır. Bıyıkları
saçaklıdır. Karadeniz, Azak, Hazar ve Aral denizleri ile bunlara bağlı nehirlerde bulunur.
Türkiye'de Marmara bölgesinin Karadeniz sahillerinde ve bu sahile akan nehirlerde
mevcuttur. Erkekler 7-10 yaş ve dişiler 9-15 yaşında cinsî olgunluğa ererler. Nisan ayında
hızlı akan tabanı çakıllı nehirlerde yumurtlarlar. 250.000-1.000.000 arasında çapı 2 mm olan
yumurtalar verirler. 10-15°C'lerde bir haftada larvalar çıkarlar. Yavrular bir müddet iç
sularda kaldıktan sonra derinlere dönerler. Muhtelif larvalar yanında, yumuşakça, kabuklu
canlılar ve balıkları da yerler ve hızlı gelişirler.

Karaca Balık

Karaca Balık (Acipenser güldenstaedti) Acipenseridae ailesinin Acipenser cinsine
aittir. Karadeniz'de bulunan bu balık azami 80-100 kg ağırlığa ve 2 metrenin üzerindeki
boya ulaşmaktadır. Yakalananlarda ekseriya boy 1 metre civarında ve ağırlık 15-30 kg kadar
olmaktadır.
Sırtı siyah veya siyahımsı, yanlar biraz daha açık ve karın beyazdır. Alt dudağı biraz
oyuk olup burun kısa ve yuvarlaktır. Bıyıklar kısa ve düz, ağızdan çok buruna daha
yakındırlar. Sırtta 10-14 yanlarda 30-43 ve karında 15-16 adet arasında değişen plakalar
bulunur. Karadeniz, Azak ve Hazar denizi ile bunlara bağlı nehirlerde bulunur. Türkiye'de
tüm Karadeniz'de mevcuttur. Erkekler 8-12 yaşında, dişiler ise 10-16 yaşında cinsî olgunluğa
ererler. Mart sonu ila haziran ortası arasında yumurtlarlar. 35-000-380.000 arasında çapı 2.3
mm olan yumurta verirler. Larvalar 90 gün derecede çıkarlar. Yumurtlama her sene vuku
bulmaz. Yumuşakçalar, küçük balıklar, yengeç ve ıstakoz çeşitleri ve diğer organizmalarla
beslenirler.

Mersin Balığı(Acipencer Stellatus)

Mersin balığı (Acipenser stellatus) Acipenseridae ailesinin Acipenser cinsine
mensuptur. Azami ağırlığı 40-50 kg ve uzunluğu 2 metrenin üzerine çıkmakta ise de,
genellikle ağırlık 15-20 kg ve uzunluk 100-130 cm civarındadır. Burun kılıç gibi uzamıştır.
Bıyıklar kısa ve ağza daha yakındır. Kafa altında üçgen şeklinde kemikli plaklar bulunur.
Sırt ve yanları kahverenkli karın beyazdır. Dibe yakın sularda yaşarlar. Geceleri beslenmek
için su yüzeyine çıkarlar. Karadeniz’de yaygın olup Marmara’da az görülür